Lawina roszczeń ruszyła?

Lawina roszczeń ruszyła?



Przedstawiciele żydowskiej organizacji roszczeniowej Claims Conference są zawiedzeni poziomem rekompensat za mienie przejęte w Polsce przez komunistyczne władze oraz oczekują ułatwień dowodowych dla spadkobierców byłych właścicieli. Delegacja CC została przyjęta przez premiera Jarosława Kaczyńskiego i marszałka Sejmu Marka Jurka. Premier zadeklarował wolę przyjęcia ustawy o rekompensatach do końca tego roku. Tymczasem organizacje roszczeniowe zwierają szeregi.

Przedstawiciele Claims Conference - Żydowskiej Komisji Roszczeń Majątkowych - zostali wczoraj przyjęci przez premiera Jarosława Kaczyńskiego oraz marszałka Sejmu Marka Jurka. Dzień wcześniej w ambasadzie amerykańskiej przeprowadzili rozmowy z przedstawicielami Ministerstwa Skarbu Państwa na temat sposobu rozwiązania przez Polskę problemu roszczeń z tytułu powojennej nacjonalizacji majątków przez komunistyczne władze.
Po spotkaniu zarówno premier, jak i marszałek Sejmu zadeklarowali, że intencją obecnego rządu i parlamentu jest zakończenie kwestii odszkodowań reprywatyzacyjnych, w tym rekompensat za mienie żydowskie pozostawione w Polsce. Premier zapowiedział, że Polska postara się przyjąć ustawę do końca bieżącego roku.
- Obecny rząd zrobi wszystko, aby podtrzymać dobre relacje polsko-żydowskie - powiedział premier Jarosław Kaczyński po spotkaniu z przedstawicielami Claims Conference. Obie strony podkreśliły, że w ciągu ostatnich kilkunastu lat stosunki polsko-żydowskie bardzo się poprawiły. Wcześniej przedstawiciele CC złożyli hołd polskim "Sprawiedliwym wśród Narodów Świata".
Przewodniczący delegacji Israel Singer, znany z powodu gróźb pod adresem Polski w celu wywarcia presji na zwrot mienia żydowskiego, przypomniał po rozmowie z premierem, że nie chodzi wyłącznie o roszczenia żydowskie, ale także roszczenia innych osób pochodzących z Polski. - Premier Kaczyński zgodził się zająć problemem poważniej niż jego poprzednicy - oświadczył Singer.
- Przez blisko 40 lat o sprawie roszczeń majątkowych nie można było mówić. Dzisiaj jest niemożliwe doprowadzenie do zwrotu mienia przez tych, którzy je zabrali, bo zabierał reżim komunistyczny - podkreślił po spotkaniu marszałek Jurek. Relacjonując przebieg rozmowy, powiedział, że organizacje żydowskie oczekiwały większych rekompensat niż 15 proc. przewidziane w ustawie oraz ułatwień dowodowych dla spadkobierców.

Wspólny front
Tymczasem polskie organizacje byłych właścicieli z kraju i zagranicy zapowiadają wspólny z organizacjami żydowskimi nacisk na polski rząd w celu wypłaty odszkodowań lub restytucji mienia w naturze. Obie strony twierdzą, że rekompensaty na poziomie 15 proc. przewidziane w projekcie ustawy to stanowczo za mało. Niektórzy z ich przedstawicieli żądają zwrotu 100 proc. wartości znacjonalizowanego majątku. Roszczenia żydowskie popiera Kongres Stanów Zjednoczonych. W ubiegłym roku przywódcy obu partii zasiadających w Kongresie - Bill Frist i Harry Reid - skierowali w tej sprawie list do premiera Kaczyńskiego.
- Polskie i żydowskie organizacje będą działały razem - zapowiedział prezes Polskiej Unii Właścicieli Nieruchomości Mirosław Szypowski. - Nie będzie podziału na roszczenia Polaków i Żydów. Będą tylko roszczenia obywateli polskich, bez względu na wyznanie, którym zabrano własność - mówił. Prezes PUWN, który spotkał się w poniedziałek z delegacją organizacji żydowskich, zapowiedział wspólne pozwy do sądów wobec Polski w sprawie odszkodowań i zwrotu majątków. PUWN będzie też domagać się zmian w ustawie o rekompensatach, tak aby umożliwiała ona zwrot majątków w naturze oraz podwyższenia poziomu rekompensat.
Yehuda Evron, szef amerykańskiej organizacji roszczeniowej HRC (Holocaust Restitution Committee), która niedawno przegrała przed amerykańskimi sądami proces przeciwko Polsce, powiedział, że spodziewa się zgłoszenia wobec Polski około 15-25 tys. żydowskich roszczeń majątkowych. Ich wartość uznał za trudną do oszacowania. Roszczenia żydowskie stanowią, według niego, zaledwie 10 proc. wszystkich roszczeń. Reszta to roszczenia polskich właścicieli, których reprezentuje w Ameryce Stowarzyszenie Polskich Posiadaczy Ziemskich - PLA (Polish Landowners Association). Evron uznał, że 15-procentowe rekompensaty są zbyt niskie. - Sprawiedliwe rozwiązanie przewidywała ustawa przygotowana przez rząd premiera Buzka, według której rekompensaty miały wynosić 50 proc. wartości mienia - oświadczył Evron (ustawa ta została zawetowana przez Kwaśniewskiego, ponieważ przewidywała rekompensaty tylko na rzecz obywateli polskich). Evron wraz z przedstawicielem PLA prowadził w ubiegłym tygodniu rozmowy z resortem skarbu.
Przewodniczący komisji nadzwyczajnej ds. ustawy o rekompensatach poseł Marek Suski (PiS) zapowiedział, że wprowadzi do ustawy zwrot majątków w naturze wszędzie tam, gdzie to jest możliwe. Suski zapewnił, że rozwiązanie to uzyska poparcie zdecydowanej większości posłów. Za jak najpełniejszym zwrotem majątków opowiada się PO i część PiS. Odnosząc się do możliwości podwyższenia rekompensat, Suski powiedział, że jest to "teoretycznie możliwe", ale w praktyce budżet może tego nie wytrzymać, zwłaszcza że organizacje roszczeniowe nie zgadzają się na rozłożenie spłaty na np. 20 lat. Żydowskie organizacje roszczeniowe szacują wartość roszczeń wobec Polski na 65-70 mld USD.

Trudności dowodowe
Nie udało nam się wczoraj uzyskać informacji z resortu skarbu - jakie postulaty zgłosili oficjalnie przedstawiciele Claims Conference pod adresem ustawy o rekompensatach, nad którą pracuje Sejm. Wiadomo jedynie, że CC zabiega o podniesienie poziomu rekompensat z 15 do co najmniej 20 proc., jak przy roszczeniach zabużańskich. Zainteresowana jest także zwrotem mienia, np. obrazów i innych dzieł sztuki, w formie rzeczowej oraz ułatwieniami dowodowymi po stronie pokrzywdzonych i ich spadkobierców.
Projekt ustawy w pierwotnym kształcie nie przewidywał restytucji naturalnej w pełnym tego słowa znaczeniu. Autopoprawka, nad którą pracuje obecnie resort skarbu, przewiduje wprowadzenie rekompensaty w formie przywrócenia 15-procentowego udziału w nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa wraz z prawem pierwszeństwa nabycia pozostałej części.
W zapisach ustawy dotyczących kwestii dowodowych strona polska musi uwzględnić treść tzw. ustaw indemnizacyjnych. Są to umowy międzynarodowe zawarte przez Polskę w latach 1948-1971 z takimi państwami, jak USA, Wielka Brytania i Irlandia Północna, Kanada, Francja, Szwajcaria, Dania, Norwegia, Luksemburg, Belgia, Szwecja, Grecja i Lichtenstein, w wyniku których Polska wypłaciła tym państwom zryczałtowane odszkodowania za przejęcie majątku osób będących obywatelami tych państw, a one przejęły na siebie obowiązek realizacji roszczeń swoich obywateli. Dokumentacja z realizacji tych umów znajduje się w Ministerstwie Finansów. Nie wiadomo, czy została już odnaleziona.
Claims Conference powstała w 1951 r. w Nowym Jorku w celu wyegzekwowania odszkodowań od Niemiec za straty poniesione przez naród żydowski w czasie zagłady. Udało jej się wyegzekwować rekompensaty od RFN, zjednoczonych Niemiec, Austrii, przedsiębiorstw czerpiących korzyści z niewolniczej pracy Żydów oraz od banków szwajcarskich z tytułu martwych kont ofiar zagłady.
Małgorzata Goss